Van maandag 14 juli tot en met vrijdag 18 juli op de Internationale School voor Wijsbegeerte in Leusden.

Thema: Verboden/ontaarde kunst en muziek.

Natuurlijk kun je om allerlei redenen bezwaar hebben tegen bepaalde vormen van kunst. In de filosofie is Plato een klassieker: hij protesteert in zijn Politeia tegen de activiteiten van dichters en schilders, omdat hun producten niet meer zijn dan nabootsingen van de dingen. En daarmee staan ze nog verder van de echte werkelijkheid – die van de Ideeën – dan die dingen zelf. Maar als we kunstvormen ‘ontaard’ noemen, dan denken we meteen aan de politieke context waarin die term is gebruikt.

De tentoonstelling Entartete Kunst, die de nazi’s in 1937 in München organiseerden, was pure politieke propaganda. Hetzelfde gold voor de tentoonstelling Entartete Musik, die een jaar later volgde in Düsseldorf. We gaan in op deze tentoonstellingen, en ook op de kunstenaars van wie het werk door het slijk werd gehaald. Hoe is onze kijk op kunst erdoor beïnvloed? Is het barbaars, zoals Adorno stelde, om na Auschwitz nog te dichten, of moeten we dat juist doen? Hoe krijgt Auschwitz daar een plaats in? Naast de door de nazi’s uitgesloten kunstenaars zijn er ook kunstenaars geweest die tijdens de oorlog hebben doorgewerkt. Sommigen hebben zelfs van het naziregime geprofiteerd. Hoe is er na 1945 met hén omgegaan?

In andere contexten wordt kunst om andere redenen veroordeeld. We beschouwen het orgel als het kerkelijke instrument bij uitstek, maar na de reformatie verbood de Synode van Dordrecht het gebruik van dat instrument in de kerk. In de islam wordt fel gereageerd op afbeeldingen van de profeet, en in 2001 bliezen de Taliban in Afghanistan twee eeuwenoude, grote Boeddhabeelden op. En vinden wijzelf, anno 2025, dat in kunst alles mag, of horen daar toch bepaalde restricties bij? En hoe staan we dan tegenover de restricties zoals die sinds kort in de VS aan kunst en wetenschap worden opgelegd? 

Dit alles komt aan de orde in de zomercursus van 14 tot en met 18 juli. Daar zal ik zelf een groot aandeel in hebben met voordrachten (met muziek) over Entartete Kunst, vervolgde kunstenaars, de beeldenstorm en de kunst die van Trump bij decreet in de VS niet meer mag. Naast mij heeft Albert van der Schoot, filosoof, musicoloog en publicist, een hoofdrol. Hij zal de grote historische lijnen schetsen en de Entartete Musik toelichten. 

Ook hebben we zeer boeiende sprekers als gastdocenten:

• Hans Fidom, hoogleraar orgelkunde; 
• Leo Samama, musicoloog, artistiek leider van professionele orkesten en koren en publicist; 
• Gerard van der Leeuw, musicoloog, publicist;
• Michiel Leezenberg, filosoof, bekroond publicist over islamitische filosofie.

Een live uitvoering door het Duo Dufonte met muziek van verboden componisten is eveneens onderdeel van de cursus.

De Internationale School voor Wijsbegeerte staat in Leusden. De school heeft uitstekende hotelkamers, excellente catering en biedt een prima denkklimaat. Het programma is zo ingericht dat er ruim tijd is om van de prachtige, omringende natuur te genieten.  De voertaal is Nederlands. 

Geïnteresseerd in deze zomercursus in een weldadige omgeving?

U kunt zich aanmelden via https://isvw.nl/product/entartete-kunst-entartete-musik/

Op de website van de ISVW vindt u nog meer toelichting op het programma en over de locatie.

Zondagavond 11 mei vanaf 20.00 uur in de Synagoge van Delft: concert met lezing over buitenlandse joodse kunstenaars in Parijs (1905-1940) 

Het werk van de grote groep buitenlandse joodse kunstenaars in Parijs in de periode 1905-1940 staat centraal tijdens het concert met lezing op zondagavond 11 mei 2025. Parijs werkte als een magneet op jonge, joodse kunstenaars, die we nu kennen onder de verzamelnaam ‘École de Paris’. Tot de groep behoren bekende en minder bekende personen. Marc Chagall, Amadeo Modigliani en Walter Bondy zijn enkelen van hen. De Holocaust is meestal debet aan het minder bekend zijn van een kunstenaar. Daardoor werd menig talent in de kiem gesmoord. U ziet op 11 mei werk van deze buitenlandse joodse kunstenaars die neerstreken in Parijs en u hoort en over de omstandigheden waaronder ze dat maakten.

In Parijs woonden en werkten toen ook veel joodse componisten. Hun werk klinkt zondagavond 11 mei in de Synagoge van Delft en wordt vertolkt door de voortreffelijke musici van Nova Sonantia. Zij spelen ongehoord mooie muziek van componisten als Gabriel Pierné, Alexander Tansman en Darius Milhaud. Sopraan Simone Riksman zingt enkele prachtige liederencycli, onder meer de prachtige jiddische liederen van Szymon Laks.  

Kaarten bestellen kan via de website van de Synagoge Delft: https://www.synagogedelft.nl

De Synagoge bevindt zich aan de Koornmarkt 12 te Delft en is goed met openbaar vervoer te bereiken. Parkeren kan in de Zuidpoortgarage of Prinsenhofgarage.

Lezing over het impressionisme en de stad Parijs – zaterdag 8 maart vanaf 13.30 uur in de Social Hub, lokaal 1, in Delft (naast het station Delft CS)

In het Kunstmuseum Den Haag is vanaf 27 februari een grote impressionistententoonstelling te zien. Naar aanleiding daarvan heb ik een lezing ontwikkeld. Het impressionisme begon in de tweede helft van de 19de eeuw in Frankrijk. De wereldstad Parijs, die zich enorm vernieuwd had, speelde de hoofdrol bij de ontwikkeling van deze nieuwe kunststijl. In de tentoonstelling en ook in mijn lezing wordt dan ook extra aandacht besteed aan de manier waarop de impressionisten deze vernieuwde stad weergeven. 

De jonge kunstenaars die naar Parijs trokken besloten zich in de tweede helft van de 19de eeuw niet langer te houden aan de regels van de schilderkunst zoals deze gedoceerd werden op de kunstacademies. De jury van de Salon hanteerde deze regels ook. Wie zich daar niet aan hield had weinig kans werk te verkopen. Waarom wilden de jonge kunstenaars zich niet langer aan de regels houden? Hun impressionistische werk was niet populair. Bleef dat zo of keerde het tij en werd het impressionisme net zo populair als het nu is? Wat betekende deze dingen voor het leven en werk van de kunstenaars? Dat alles is het onderwerp van deze lezing over het heerlijke impressionisme.

U hoort bijzondere achtergrondverhalen over het leven en werk van de kunstenaars, maar ook over de context waarin deze stijl tot stand kwam. U ziet prachtige bekende en minder bekende afbeeldingen van schilderijen. Bovendien hoort u bijpassende muziek wat zorgt voor een extra dimensie bij de lezing.

Belangstelling voor deze lezing?

De kosten van deze lezing bedragen zeventien euro vijftig. 

U kunt via onderstaand formulier kaarten reserveren:

Ik bericht u daarna hoe u kunt betalen, zodat u verzekerd bent van een plaats. 

Lezing over Kandinsky’s wereld – zondag  16 maart vanaf 14.00 uur in het Catharijneconvent te Utrecht

Museum het Catharijneconvent heeft mij gevraagd een lezing te geven over Kandinsky en spiritualiteit in het kader van de tentoonstelling ‘Tussen hemel en oorlog’ die daar vanaf 20 februari te zien is. Wassily Kandinksy’s kunst was volop doordrongen van spriritualiteit. In de lezing licht ik dat toe aan de hand van een aantal werken van hem. Muziek was eveneens een belangrijke inspiratiebron voor hem. Ook daarover vertel ik en ik laat u muziekfragmenten horen.  Wassily Kandinsky hoorde muziek bij het zien van kleuren. U hoort en ziet ook hoe dat voor hem geweest moet zijn.

De lezing is gratis toegankelijk. U kunt een ticket reserveren via https://www.catharijneconvent.nl/activiteiten/lezing-josee-claassen/

Ik hoop u bij een van deze activiteiten te ontmoeten. 

Prachtig concert met topmusici en lezing over bijbehorende beeldende kunst op zondag 1 december vanaf 20.15 uur in het Bondsgebouw, Leidseweg 100, Voorschoten.
Tussen 1905 en 1940 was Parijs een magneet voor kunstenaars van over de hele wereld. Vaak hadden ze als aanknopingspunt alleen het adres van het beroemde Café du Dôme, waar de kunstenaars bij elkaar kwamen. Ze kwamen naar Parijs in de hoop een plek te vinden binnen de bloeiende kosmopolitische gemeenschap van de ‘École de Paris’. Onder hen waren zeer veel joden, waarvan de meesten waren gevlucht voor onderdrukking, voor pogroms en discriminatie. Ze trotseerden de onzekerheid van migratie en armoede om een toekomst in de Parijse kunstscene te bouwen. Ze maakten prachtige kunstwerken. Beroemde kunstenaars als Marc Chagall, Chaim Soutine en Amedeo Modigliani, Sonia Delaunay, Jacques Lipchitz, Ossip Zadkine behoorden tot de ‘École de Paris’, maar ook vele – onterecht – vergeten kunstenaars. In diezelfde periode waren ook veel joodse musici en componisten actief in Parijs. Sommigen van hen, zoals Reynaldo Hahn, Paul Dukas en Darius Milhaud, werden beroemd. Van anderen, zoals André Gedalge, Rosy Wertheim, Alexandre Tansman en Simon Laks raakte het werk helaas in de vergetelheid. 

Frank de Groot, artistiek leider van het ensemble Nova Sonantia, en ik hebben een heerlijk programma samengesteld over deze groep beeldend kunstenaars en componisten. Zodoende gaat u muziek horen van ongehoord mooie composities. Wie de buitengewoon getalenteerde musici van Nova Sonantia kent, weet al dat deze muziek prachtig vertolkt zal worden. Ik zal u verhalen vertellen over de beeldend kunstenaars van de ‘École de Paris’ en u mooie afbeeldingen van hun werk laten zien.
Kaarten bestellen kan via de website van Nova Sonantia: https://www.novasonantia.nl