Over het landschap in de beeldende kunst en de muziek
Al sinds de klassieke oudheid beelden kunstenaars het landschap uit. We zien prachtige fresco’s op de muren van villa’s in Rome en Pompeï waarop de natuur is weergegeven. Die zorgden ervoor dat de mensen zich in de beschutting van een kamer toch buiten waanden. Het zelfstandige landschap verdwijnt echter als het Romeinse Rijk ten val komt.
In de middeleeuwen zien we prachtige afbeeldingen van het landschap, geschilderd in kostbare boeken. De Vlaamse Primitieven zijn met hun weergave van de omringende natuur een voorbeeld voor de Renaissance schilders in Italië en geven de aanzet voor een revival van de landschapsschilderkunst in de Nederlanden. Er moet dan nog wel altijd een verhaal verteld worden bij het weergeven van het landschap, een verhaal uit de bijbel bijvoorbeeld. Schilders als Joachim Patinir doen dat ook. Zijn figuurtjes die het verhaal vertellen, schrompelen echter gaandeweg ineen totdat je ze bijna niet meer ziet in het grote, weidse wereldlandschap. Patinir maakt in Europa furore met zijn werk.
Dat doen de Hollandse schilders uit de 17de eeuw ook. Bij hen krijgen de luchten de hoofdrol. Subtiel voegt Jacob van Ruisdael enkele vogels toe aan deze subliem geschilderde wolkenlucht boven Haarlem. Wolkenluchten schildert ook William Turner, die zich bij voorkeur aan de mast van een schip laat vastbinden om de storm op zee goed te kunnen schilderen. Het levert spectaculaire schilderijen op.
Wanneer de verftube uitgevonden is, in het midden van de 19de eeuw, wordt er voortaan volop buiten geschilderd. In Barbizon zetten de Franse schilders daar de toon voor, maar hun gewoonte wordt snel overgenomen door anderen. De Haagse School schilders zullen er hun naam mee vestigen en iets later de impressionisten, met de tuinen en landschappen van Monet als hoogtepunt. In Nederland komen schilders onder andere in Zeeland bij elkaar. Hoe mooi zij in de zomer de zee, het strand en de duinen schilderen, ziet u op het schilderij van Jan Toorop helemaal bovenin.
Bij prachtige afbeeldingen van dit alles hoort u mooie, interessante verhalen en bijpassende muziek. De muziek wordt gespeeld terwijl u landschapsschilderijen ziet. Zo hoort u de ‘Regendruppel prelude’ van Chopin bij de eerste spatten van een fikse onweersbui. Voorts hoort u onder andere muziek van Thomas Morley, een prachtig lied over de zee en muziek van Gershwin.
Geïnteresseerd in deze heerlijke lezing over de verbeelding van het landschap? Neem dan contact met mij op.
Deze lezing is desgewenst als cyclus over de natuur te geven in combinatie met Allemaal beestjes… , Als de lente komt…. en Rozen verwelken… .
Afbeeldingen: Jan Toorop (1858-1928), De duinen en de zee bij Zoutelande, 1907 en Jacob van Ruisdael (1628/9-1682), Detail van Gezicht op Haarlem met de blekerijen op de voorgrond, 1670-1675.