Een themadag op een ongewone plek.
Helaas opnieuw afgelast!
COVID-19 houdt ons nog altijd in zijn greep. Om die reden is er sinds half maart dit jaar al veel niet doorgegaan. Dat gold ook voor de geplande themadag over Entartete Kunst die ik eerder dit jaar in Kamp Amersfoort zou geven. Op maandag 11 januari aanstaande zou deze echter wel doorgaan, in een voetbalstadion! Ik zou in het Willem II stadion in Tilburg drie lezingen geven. Bijzonder om mee te maken, voor mij, maar waarschijnlijk ook voor u. Vanwege de maatregelen die 15 december van kracht zijn geworden en zeker tot en met 19 januari 2021 duren, mag dat nu niet. Op een later moment in 2021 hopelijk wel.
Voor nu wens ik u fijne èn veilige feestdagen toe.
De toelichting op de lezingen:
LEZING 1
De eerste lezing gaat over de Duitse tentoonstellingen Entartete Kunst en Entartete Musik.
De nazi’s maakten het in de jaren 1933-1945 veel kunstenaars onmogelijk om te werken. Joodse kunstenaars waren bovendien hun leven niet meer zeker. Veel moderne beeldende kunst werd door de nazi’s als ‘entartet’, als ontaard en ongewenst beschouwd. Over die beeldende kunst maakten de aanhangers van Hitler in 1937 in München een grote tentoonstelling. Het was niet de eerste, maar wel de grootste en meest bekende tentoonstelling over dit onderwerp. Het werk van veel bekende, moderne beeldend kunstenaars werd slordig opgehangen en haastig neergezet. Op de muren van de tentoonstellingszalen werden spottende teksten gekalkt. In 1938 vond in Düsseldorf een soortgelijke tentoonstelling plaats, maar dan over ‘entartete’ muziek. De tentoonstellingen waren bedoeld om de ongewenste kunstenaars te schande te maken. Er kwamen miljoenen mensen op af.
Wat was de aanleiding voor deze tentoonstellingen? Wie waren die ontaarde beeldend kunstenaars en componisten? Wat voor werk maakten zij? Op deze vragen krijgt u een antwoord tijdens deze lezing.
Tijdens de lezing hoort en ziet u een prachtig operafragment van Franz Schreker en een fantastisch Jiddisch lied. U ziet niet alleen werk van Otto Dix, maar ook van onder meer Franz Marc, Emil Nolde, Vincent van Gogh en Wassily Kandinsky.
LEZING 2
Voor de tweede lezing kunt u kiezen.
Ofwel ik bespreek ik de tentoonstelling Entartete Kunst und Musik die in 1938 in Londen georganiseerd werd. Daarbij werd het werk van de beeldend kunstenaars en componisten juist op een positieve manier behandeld. Er waren in Londen schilderijen te zien van o.a. Oskar Kokoschka, Max Liebermann, Paula Modersohn-Becker en Georg Grosz en er klonk muziek van Schönberg en van Kurt Weill. Dat en nog veel meer laat ik u zien en horen.
Of ik vertel over het leven en werk van twee kunstenaars die slachtoffer werden van de nazi’s: de beeldend kunstenaar Chris Lebeau en de componist Viktor Ullmann.
Chris Lebeau was een vooraanstaand Art Nouveau kunstenaar. Tijdens de lezing laat ik veel van zijn werk zien en laat ik u kennis maken met enkele plaatsen in Nederland waar u zijn bijzondere werk kunt bewonderen. Hij schilderde bijvoorbeeld in een kerk niet alleen Jezus aan het kruis, maar ook Lenin en de twee anarchisten Sacco en Vanzetti.
Chris Lebeau werd tijdens de tweede wereldoorlog (pas na enige tijd) opgepakt door de Duitsers omdat hij persoonsbewijzen vervalste. Hij zou in vrijheid gesteld worden wanneer hij zou beloven dat niet meer te doen. Principieel als hij was, beloofde hij dat niet en belandde hij in een concentratiekamp.
Viktor Ullmann was een joodse componist, die vanwege het joods zijn Theresienstadt belandde. Hij was een van de drijvende krachten voor de muziekbeoefening in het concentratiekamp en schreef daar ook veel muziek, onder andere een opera waarin hij de draak steekt met Hitler. Daarvan hoort u enkele wondermooie, ontroerende fragmenten.
LEZING 3
De derde lezing is een kunstenaarsportret van Mark Rothko, de kunstenaar waarbij zijn joodse achtergrond zijn leven en werk in zeer belangrijke mate zou bepalen. Als kind emigreerde hij met zijn ouders naar de VS. De discriminatie van joden daar zorgde ervoor dat hij stopte met zijn studie aan een prestigieuze universiteit. De onuitsprekelijk gruwelijke gebeurtenissen in de tweede wereldoorlog maakten dat hij zijn eigen stijl vond waarmee hij wereldberoemd werd. Over zijn leven en zijn fascinerende zoektocht in zijn schilderkunst gaat deze lezing. U ziet prachtige afbeeldingen van zijn zeer divers werk en u hoort muziek van o.a. Mozart, de Rolling Stones en Feldman.
