Het virus is nog niet klaar met ons, horen we op radio en tv. Dat betekent dat we veel niet moeten willen, maar wat kan wel? 

U kunt in het najaar digitale en live lezingen van mij verwachten bij HOVO Utrecht en HOVO Brabant. Daar verzorg ik twee mooie series met kunstenaarsportretten. In het prachtige Van Cappellenhuis in Cappelle aan den IJssel geef ik een voor iedereen toegankelijke lezing over Entartete Kunst.

Voor HOVO Utrecht verzorg ik een serie met portretten van oudere kunst over twee Italiaanse en twee Nederlandse kunstenaars: over Rafaël, zijn vriend Fra Bartolommeo en over Jan van Eyck en Jeroen Bosch.
Rafaël is 500 jaar geleden overleden. Om dat te vieren stonden grote tentoonstellingen gepland. Covid-19 gooide roet in het eten. Maar digitaal kunt u genieten van Rafaëls kunst.
Zijn tijdgenoot en vriend, Fra Bartolommeo, verdient ook alle aandacht. Hij maakte meer dan prachtig werk. 
Over Jan van Eyck’s werk stond dit voorjaar een grote tentoonstelling in Gent gepland ter ere van de restauratie van zijn Lam Gods. Half maart sloot het museum noodgedwongen zijn deuren. Ik neem u digitaal mee naar het leven en werk van Jan van Eyck.
Van de leden van het Jeroen Bosch Research Team heb ik veel geleerd over de bijzondere  beeldtaal van Jeroen Bosch. Daar maak ik u deelgenoot van in het vierde college van deze cyclus. 

Bij HOVO Brabant zijn de colleges live te volgen, in Eindhoven, op de campus van de TU. Ook daar presenteer ik vier kunstenaarsportretten, maar dan van modernere kunstenaars.
Karel Appel, Gustav Klimt, William Turner en Claude Monet staan daar op het programma. 
Karel Appel rotzooide maar wat aan, zei hij zelf. In deze lezing ontkracht ik dat en maak ik u deelgenoot van de gepassioneerdheid en van het vakmanschap van deze kunstenaar. 
Over Klimt stond een prachtige tentoonstelling in het najaar gepland in het Van Gogh Museum. Opnieuw gooide Covid-19 roet in het eten, maar tijdens deze lezing gaat u evengoed genieten van deze bijzondere kunstenaar èn van Wenen in zijn tijd.
William Turner plaveide met zijn werk de weg voor de impressionist Claude Monet. Turner was niet alleen een pre-impressionistisch schilder, maar ook een liefhebber van de technische innovaties uit zijn tijd.
Claude Monet was op zijn beurt de wegbereider voor de abstractie van Amerikaanse kunstenaars. Dat alles laat ik u zien tijdens deze cyclus. 

Alle colleges gaan vergezeld van prachtige, soms ontroerende of grappige, maar altijd bijpassende muziek.

Live ga ik nog veel meer lezingen geven in het najaar, veelal voor besloten gezelschappen, maar in Cappelle aan den IJssel, in het prachtige Van Cappellenhuis, geef ik op 10 november vanaf 20.00 uur een voor iedereen toegankelijke lezing over Entartete Kunst und Musik in het kader van 75 jaar vrijheid in Nederland. Berlijn in de roaring twenties komt tot leven – èn wat de nazi’s deden met de kunst die toen tot stand kwam. 

Ik wens u toe dat u gezond blijft en hoop u in het najaar, digitaal of live, te ontmoeten. 

De praktische informatie over de lezingen: 
Voor de cursus bij HOVO Utrecht:
De cursus vindt digitaal plaats op 24/9 en 1, 8 en 15/10 tussen 10.00 en 12.00 uur. HOVO Utrecht zorgt voor de techniek. Meer informatie en inschrijven:
https://www.hovoutrecht.nl/cursus/kunstenaarsportretten-met-muziek/.

Voor de cursus bij HOVO Brabant: 
De cursus vindt plaats op 5, 11, 19 en 26 november van 13.30 tot 15.30 uur op de Fontys Hogeschool, Stafgebouw 2, het Eeuwsel 1-2, Eindhoven (terrein TU Eindhoven, op loopafstand van het Centraal Station Eindhoven). Meer informatie en inschrijven: 
https://www.hovobrabant.nl/cursussen/1030-vier-unieke-kunstenaarsportretten-met-muziek.

Voor de lezing in het Van Cappellenhuis: 
10 november, van 20.00 – 21.00 uur en een tweede keer van 21.00 – 22.00 uur, Dorpsstraat 164, Cappelle aan den IJssel. Inschrijven kan te zijner tijd via https://vancappellenhuis.nl/cultuur/programma. Meer informatie over de lezing: https://imagomusica.nl/lezingen-beeldende-kunst-muziek/lezingen/entartete-kunst/. 

Een oproep voor solidariteit met musici tot besluit:
Sinds eind maart 2020 schrijf ik een wekelijkse column over kunst en muziek. Deze columns, vanaf eind maart tot en met september,  kunt u gebundeld, digitaal, tegen betaling van € 10,= ontvangen. U krijgt prachtige verhalen over beeldende kunst en web-links om de muziek te beluisteren (circa 125 pagina’s). De opbrengst komt geheel ten goede aan professionele musici die in deze tijd nagenoeg geen bron van inkomsten hebben. Meer doneren mag. Hier ziet u een voorbeeld van enkele columns: Columns beeldende kunst en muziek – voorbeeld.
Mail naar josee@imagomusica.nl en ik voorzie u van de verder benodigde informatie. 

Lezing over Entartete (ontaarde, ongewenste) beeldende kunst en muziek in nazi-Duitsland en kunstenaarsportretten. 

Vanwege 75 jaar vrijheid in Nederland zou ik op 4 april jongstleden in Delft een lezing geven over Entartete Kunst. De Corona-crisis maakte dat onmogelijk, maar deze zomer geef ik via HOVO Utrecht digitaal lezingen over dit onderwerp. Alle praktische gegevens vindt u onder in deze nieuwsbrief. 

LEZING 1

De eerste lezing gaat over de Duitse tentoonstellingen Entartete Kunst en Entartete Musik.  
De nazi’s maakten het in de jaren 1933-1945 veel kunstenaars onmogelijk om te werken. Joodse kunstenaars waren bovendien hun leven niet meer zeker. Veel moderne beeldende kunst werd door de nazi’s als ‘entartet’, als ontaard en ongewenst beschouwd. Over die beeldende kunst maakten de aanhangers van Hitler in 1937 in München een grote tentoonstelling. Het was niet de eerste, maar wel de grootste en meest bekende tentoonstelling over dit onderwerp. Het werk van veel bekende, moderne beeldend kunstenaars werd slordig opgehangen en haastig neergezet. Op de muren van de tentoonstellingszalen werden spottende teksten gekalkt. In 1938 vond in Düsseldorf een soortgelijke tentoonstelling plaats, maar dan over ‘entartete’ muziek. De tentoonstellingen waren bedoeld om de ongewenste kunstenaars te schande te maken. Er kwamen miljoenen mensen op af. 

Wat was de aanleiding voor deze tentoonstellingen? Wie waren die ontaarde beeldend kunstenaars en componisten? Wat voor werk maakten zij? Op deze vragen krijgt u een antwoord tijdens deze lezing.

Tijdens de lezing hoort en ziet u een prachtig operafragment van Franz Schreker en een fantastisch Jiddisch lied. U ziet niet alleen werk van Otto Dix, maar ook van onder meer Franz Marc, Emil Nolde, Vincent van Gogh en Wassily Kandinsky.

LEZING 2

Tijdens de tweede lezing bespreek ik de tentoonstelling Entartete Kunst und Musik die in 1938 in Londen georganiseerd werd. Daarbij werd het werk van de beeldend kunstenaars en componisten juist op een positieve manier behandeld. Er waren in Londen schilderijen te zien van o.a. Oskar Kokoschka, Max Liebermann, Paula Modersohn-Becker en Georg Grosz en er klonk muziek van Schönberg en van Kurt Weill. Dat en nog veel meer laat ik u zien en horen. 

In de tweede helft van de lezing vertel ik over het leven en werk van twee kunstenaars die slachtoffer werden van de nazi’s: de beeldend kunstenaar Chris Lebeau en de componist Viktor Ullmann.

Chris Lebeau was een vooraanstaand Art Nouveau kunstenaar. Tijdens de lezing laat ik veel van zijn werk zien en laat ik u kennis maken met enkele plaatsen in Nederland waar u zijn bijzondere werk kunt bewonderen. Hij schilderde bijvoorbeeld in een kerk niet alleen Jezus aan het kruis, maar ook Lenin en de twee anarchisten Sacco en Vanzetti. 
Chris Lebeau werd tijdens de tweede wereldoorlog (pas na enige tijd) opgepakt door de Duitsers omdat hij persoonsbewijzen vervalste. Hij zou in vrijheid gesteld worden wanneer hij zou beloven dat niet meer te doen. Principieel als hij was, beloofde hij dat niet en belandde hij in een concentratiekamp.

Viktor Ullmann was een joodse componist, die vanwege het joods zijn Theresienstadt belandde. Hij was een van de drijvende krachten voor de muziekbeoefening in het concentratiekamp en schreef daar ook veel muziek, onder andere een opera waarin hij de draak steekt met Hitler. Daarvan hoort u enkele wondermooie, ontroerende fragmenten.  

INSCHRIJVEN VOOR DE DIGITALE LEZINGEN

U kunt de lezingen via HOVO Utrecht volgen. Deze vinden plaats op 20 en 27 juli, vanaf 11.00 uur en duren twee maal drie kwartier. De lezingen maken deel uit van een serie van drie. In de eerste lezing wordt een nieuwe roman over de tweede wereldoorlog in Nederland besproken. U kunt zich via de website van HOVO Utrecht inschrijven:  https://www.hovoutrecht.nl/cursus/75-jaar-vrijheid-in-literatuur-en-kunst/.

De lezingen worden via het programma Zoom gegeven. HOVO Utrecht zorgt voor de technische ondersteuning. U krijgt via hen instructies hoe u eenvoudig in kunt loggen voor de lezingen. 

_{Afbeeldingen: Aankondigingen van tentoonstellingen Entartete Kunst en Entartete Musik.} 

Een lezing met muziek over het leven en werk van Claude Monet

Wereldberoemd heeft Claude Monet ze gemaakt, de waterlelies. Hij schilderde er veel, op zeer grote doeken. Miljoenen bezoekers bekijken ze elk jaar in de Orangerie in Parijs. Ook zijn huis en zijn tuin in Giverny zijn jaarlijks goed voor een bezoek van 600.000 mensen. De maker van al dit moois verdient dan ook een prachtige lezing waarin veel te genieten valt.  

Monet was een rijk man toen hij op 5 december 1926 overleed. Hij bezat niet alleen dat prachtige huis en dito tuin in Giverny, hij had ook een flink wagenpark en vier atelierboten. Met die atelierboten voer hij decennialang op de Seine om daar schilderijen te maken van het water en het omringende landschap: betoverend mooie landschappen. Monet was dol op water. Hij groeide op in Le Havre, in Normandië en zou vaak aan zee terugkomen om er de prachtigste doeken te schilderen.

Al van jongs af aan was Claude Monet vastbesloten om schilder te worden. Hij ging naar Parijs om daar te studeren en ontmoette er vele andere schilders, componisten, musici en schrijvers. Met een aantal van hen werd hij bevriend. Ze hielpen elkaar zo goed mogelijk door de moeilijke, armoedige periodes in het begin van hun carrières. Ze organiseerden samen tentoonstellingen, buiten de officiële jaarlijkse Parijse Salon om. Daar presenteerde Claude Monet zijn Impression. Soleil Levant, een impressie van een zonsopgang, die naam gaf aan de schilderstijl die de jonge kunstenaars hanteerden: het impressionisme was geboren.

Monet was een familieman. Toen zijn eerste vrouw op jonge leeftijd overleed, bleef hij achter met twee kleine kinderen. Hij woonde in die tijd bij het echtpaar Hoschedé, dat maar liefst zes kinderen had. Alice Hoschedé en Claude Monet kregen een relatie en zo kwam het dat ze samen met acht kinderen uiteindelijk in Giverny gingen wonen. Het was een druk en liefdevol, samengesteld gezin. Het weerhield Monet er niet van veel te produceren. Hij was zijn leven lang een harde werker.

Vanaf circa 1890 zou hij alleen nog series maken, de waterlelie schilderijen, maar ook de kathedraal van Rouen en hooimijten zoals deze.  

Dat bleef hij tot op hoge leeftijd doen. Zelfs toen hij bijna niets meer zag.

In deze lezing gaat u veel van zijn werk zien, maar ook muziek horen. Natuurlijk muziek van de ‘impressionist’ Claude Debussy, maar ook van tijdgenoten als Gabriel Fauré. U hoort verder onder meer een drinklied uit een opera van Verdi en prachtige pianomuziek van een Amerikaanse, impressionistische componist.

Op zaterdag 30 november 2019 neem ik u tijdens de lezing als het ware mee naar de bijzondere tuinen en de leefwereld van Claude Monet. De lezing begint om 15.00 uur en vindt plaats in het Meisjeshuis, Oude Delft 112, 2611 CG te Delft. Het Meisjeshuis bevindt zich hartje binnenstad Delft, op loopafstand van het centraal station en vlakbij twee grote parkeergarages (Phoenix en Prinsenhof). De lezing duurt twee maal drie kwartier, met een korte pauze ertussen en is een aanvulling op de gelijknamige tentoonstelling die tot en met 2 februari 2020 te zien is in het Kunstmuseum in Den Haag (voormalig Gemeentemuseum Den Haag). 

De toegangsprijs is vijftien euro, te betalen aan de kassa. Reserveren is gewenst. Dat kan via onderstaand formulier.

_{Afbeeldingen: Claude Monet (1840-1926), Waterlelies, 1906; Hooimijt, 1890/1.}