Driemaal is scheepsrecht! De geplande themadag over Entartete Kunst die ik eerder in Kamp Amersfoort en daarna in het Willem II stadion in Tilburg zou verzorgen gingen allebei niet door vanwege COVID-19. Nu het hoger onderwijs weer live mag plaatsvinden, gaat dat maandag 12 juli aanstaande eindelijk wel lukken. Ik geef die dag op het terrein van de Universiteit van Tilburg drie lezingen, zie de toelichting hier onder. Ik nodig u van harte uit daarbij aanwezig te zijn.  

LEZING 1

De eerste lezing gaat over de Duitse tentoonstellingen Entartete Kunst en Entartete Musik.  
De nazi’s maakten het in de jaren 1933-1945 veel kunstenaars onmogelijk om te werken. Joodse kunstenaars waren bovendien hun leven niet meer zeker. Veel moderne beeldende kunst werd door de nazi’s als ‘entartet’, als ontaard en ongewenst beschouwd. Over die beeldende kunst maakten de aanhangers van Hitler in 1937 in München een grote tentoonstelling. Het was niet de eerste, maar wel de grootste en meest bekende tentoonstelling over dit onderwerp. Het werk van veel bekende, moderne beeldend kunstenaars werd slordig opgehangen en haastig neergezet. Op de muren van de tentoonstellingszalen werden spottende teksten gekalkt. In 1938 vond in Düsseldorf een soortgelijke tentoonstelling plaats, maar dan over ‘entartete’ muziek. De tentoonstellingen waren bedoeld om de ongewenste kunstenaars te schande te maken. Er kwamen miljoenen mensen op af. 

Wat was de aanleiding voor deze tentoonstellingen? Wie waren die ontaarde beeldend kunstenaars en componisten? Wat voor werk maakten zij? Op deze vragen krijgt u een antwoord tijdens deze lezing.

Tijdens de lezing hoort en ziet u een prachtig operafragment van Franz Schreker en een fantastisch Jiddisch lied. U ziet niet alleen werk van Otto Dix, maar ook van onder meer Franz Marc, Emil Nolde, Vincent van Gogh en Wassily Kandinsky.

LEZING 2

Voor de tweede lezing kunt u kiezen.
Ofwel ik bespreek ik de tentoonstelling Entartete Kunst und Musik die in 1938 in Londen georganiseerd werd. Daarbij werd het werk van de beeldend kunstenaars en componisten juist op een positieve manier behandeld. Er waren in Londen schilderijen te zien van o.a. Oskar Kokoschka, Max Liebermann, Paula Modersohn-Becker en Georg Grosz en er klonk muziek van Schönberg en van Kurt Weill. Dat en nog veel meer laat ik u zien en horen. 

Of ik vertel over het leven en werk van twee kunstenaars die slachtoffer werden van de nazi’s: de beeldend kunstenaar Chris Lebeau en de componist Viktor Ullmann.

Chris Lebeau was een vooraanstaand Art Nouveau kunstenaar. Tijdens de lezing laat ik veel van zijn werk zien en laat ik u kennis maken met enkele plaatsen in Nederland waar u zijn bijzondere werk kunt bewonderen. Hij schilderde bijvoorbeeld in een kerk niet alleen Jezus aan het kruis, maar ook Lenin en de twee anarchisten Sacco en Vanzetti. 
Chris Lebeau werd tijdens de tweede wereldoorlog (pas na enige tijd) opgepakt door de Duitsers omdat hij persoonsbewijzen vervalste. Hij zou in vrijheid gesteld worden wanneer hij zou beloven dat niet meer te doen. Principieel als hij was, beloofde hij dat niet en belandde hij in een concentratiekamp.

Viktor Ullmann was een joodse componist, die vanwege het joods zijn in Theresienstadt belandde. Hij was een van de drijvende krachten voor de muziekbeoefening in het concentratiekamp en schreef daar ook veel muziek, onder andere een opera waarin hij de draak steekt met Hitler. Daarvan hoort u enkele wondermooie, ontroerende fragmenten.  

LEZING 3

De derde lezing is een kunstenaarsportret van Mark Rothko, de kunstenaar waarbij zijn joodse achtergrond zijn leven en werk in zeer belangrijke mate zou bepalen. Als kind emigreerde hij met zijn ouders naar de VS.  De discriminatie van joden daar zorgde ervoor dat hij stopte met zijn studie aan een prestigieuze universiteit. De onuitsprekelijk gruwelijke gebeurtenissen in de tweede wereldoorlog maakten dat hij zijn eigen stijl vond waarmee hij wereldberoemd werd. Over zijn leven en zijn fascinerende zoektocht in zijn schilderkunst gaat deze lezing. U ziet prachtige afbeeldingen van zijn zeer divers werk en u hoort muziek van o.a. Mozart, de Rolling Stones en Feldman.

INSCHRIJVEN VOOR DE THEMADAG

Inschrijven voor de themadag kan via de website van HOVO Brabant: https://www.hovobrabant.nl/cursussen/1152-entartete-kunst
De themadag begint om 10.00 uur en duurt tot circa 15.45 uur. 

“Bleib bei uns, denn es will Abend werden…” Met die woorden begint het schitterende Abendlied van Joseph Rheinberger en dat lied gaat u horen tijdens deze lezing over het verhaal van Pasen. Rheinberger liet zich leiden door een tekst over de Emmäusgangers, die na het overlijden van Christus een vreemdeling aan tafel uitnodigden. Ze herkenden hem aanvankelijk niet als de uit de dood opgestane Christus. 

Het lijdensverhaal begint droevig, maar eindigt hoopvol met de opstanding van Christus en dat inspireerde vele beeldend kunstenaars en componisten tot de mooiste werken. Aan de hand van een selectie van die werken vertel ik tijdens een digitale lezing het passieverhaal. U gaat bekende taferelen en werken zien en horen, maar vast ook onbekende. Zo hoort u het verhaal van het ware kruis. Hoe dat van een takje in de mond van Abraham via vele omzwervingen uiteindelijk het hout van het kruis van Jezus werd. Ook ziet u indrukwekkende afbeeldingen over een van de eerste dingen die Christus deed nadat hij overleden was: de bevrijding van de rechtvaardige zielen uit het voorgeborchte. U hoort er de daarbij passende muziek bij. 

Kunstenaars verbeeldden op een niet mis te verstane manier hoe de duivel de ziel van Judas haalde na zijn verraad van Jezus. Een niet gelovige kunstenaar uit de 16de eeuw schilderde de gekruisigde Christus adembenemend mooi. Ook dat ziet u. Natuurlijk hoort u muziek van Bach, zowel uit de Johannes Passion als uit de Matthäus Passion, maar ook muziek van nog levende componisten. 

Alle facetten van het passieverhaal komen aan de orde. U krijgt toelichting aan de hand van prachtige afbeeldingen, die u met bijpassende muziek nog eens goed kunt bekijken. Kortom, u kunt genieten van een interessant, sfeervol passieverhaal.

Praktische informatie:
De lezing vindt digitaal plaats via Zoom op maandagmiddag 29 maart vanaf 13.30 uur en duurt circa twee maal drie kwartier met een korte pauze ertussen. U kunt deze lezing gratis bijwonen. Daarvoor moet u zich opgeven bij HOVO Brabant. Hoe dat in zijn werk gaat staat hier: https://www.hovobrabant.nl/cursussen/1117-gratis-lezing-pasen-in-de-beeldende-kunst-en-muziek-online-via-zoom.

Begin de week goed met een mooie serie colleges over oude kunst!

Voor HOVO Brabant verzorg ik een serie met portretten over twee Italiaanse en twee Nederlandse kunstenaars: over Rafaël, zijn vriend Fra Bartolommeo en over Jan van Eyck en Jeroen Bosch.

Rafaël is 500 jaar geleden overleden. Om dat te vieren stonden grote tentoonstellingen gepland. Covid-19 gooide roet in het eten. Maar digitaal kunt u genieten van Rafaëls kunst. Zijn tijdgenoot en vriend, Fra Bartolommeo, verdient ook alle aandacht. Hij maakte meer dan prachtig werk. 

Over Jan van Eyck’s werk was een jaar geleden een grote tentoonstelling in Gent ter ere van de restauratie van zijn Lam Gods. Half maart 2020 sloot het museum noodgedwongen zijn deuren. Ik neem u digitaal mee naar het leven en werk van Jan van Eyck. Van de leden van het Jeroen Bosch Research Team heb ik veel geleerd over de bijzondere beeldtaal van Jeroen Bosch. Daar maak ik u deelgenoot van in het vierde college van deze cyclus. 

Tijdens elk college laat ik niet alleen mooie afbeeldingen zien en vertel ik interessante verhalen over leven en werk van de kunstenaar, u hoort ook bijpassende muziek. De kunst komt daardoor op een bijzondere manier tot leven. 

De colleges vinden plaats op 22 februari, 1, 8 en 15 maart, steeds vanaf 13.30 uur. Elk college duurt 1,5 uur, met een korte pauze na drie kwartier. Inschrijven en meer informatie: 1101-vier-unieke-kunstenaarsportretten-met-muziek-deel-2-online-via-zoom.

 

 

 

 

Een themadag op een ongewone plek.

Helaas opnieuw afgelast!  

COVID-19 houdt ons nog altijd in zijn greep. Om die reden is er sinds half maart dit jaar al veel niet doorgegaan. Dat gold ook voor de geplande themadag over Entartete Kunst die ik eerder dit jaar in Kamp Amersfoort zou geven. Op maandag 11 januari aanstaande zou deze echter wel doorgaan, in een voetbalstadion! Ik zou in het Willem II stadion in Tilburg drie lezingen geven. Bijzonder om mee te maken, voor mij, maar waarschijnlijk ook voor u. Vanwege de maatregelen die 15 december van kracht zijn geworden en zeker tot en met 19 januari 2021 duren, mag dat nu niet. Op een later moment in 2021 hopelijk wel. 

Voor nu wens ik u fijne èn veilige feestdagen toe. 

De toelichting op de lezingen: 

LEZING 1

De eerste lezing gaat over de Duitse tentoonstellingen Entartete Kunst en Entartete Musik.  
De nazi’s maakten het in de jaren 1933-1945 veel kunstenaars onmogelijk om te werken. Joodse kunstenaars waren bovendien hun leven niet meer zeker. Veel moderne beeldende kunst werd door de nazi’s als ‘entartet’, als ontaard en ongewenst beschouwd. Over die beeldende kunst maakten de aanhangers van Hitler in 1937 in München een grote tentoonstelling. Het was niet de eerste, maar wel de grootste en meest bekende tentoonstelling over dit onderwerp. Het werk van veel bekende, moderne beeldend kunstenaars werd slordig opgehangen en haastig neergezet. Op de muren van de tentoonstellingszalen werden spottende teksten gekalkt. In 1938 vond in Düsseldorf een soortgelijke tentoonstelling plaats, maar dan over ‘entartete’ muziek. De tentoonstellingen waren bedoeld om de ongewenste kunstenaars te schande te maken. Er kwamen miljoenen mensen op af. 

Wat was de aanleiding voor deze tentoonstellingen? Wie waren die ontaarde beeldend kunstenaars en componisten? Wat voor werk maakten zij? Op deze vragen krijgt u een antwoord tijdens deze lezing.

Tijdens de lezing hoort en ziet u een prachtig operafragment van Franz Schreker en een fantastisch Jiddisch lied. U ziet niet alleen werk van Otto Dix, maar ook van onder meer Franz Marc, Emil Nolde, Vincent van Gogh en Wassily Kandinsky.

LEZING 2

Voor de tweede lezing kunt u kiezen.
Ofwel ik bespreek ik de tentoonstelling Entartete Kunst und Musik die in 1938 in Londen georganiseerd werd. Daarbij werd het werk van de beeldend kunstenaars en componisten juist op een positieve manier behandeld. Er waren in Londen schilderijen te zien van o.a. Oskar Kokoschka, Max Liebermann, Paula Modersohn-Becker en Georg Grosz en er klonk muziek van Schönberg en van Kurt Weill. Dat en nog veel meer laat ik u zien en horen. 

Of ik vertel over het leven en werk van twee kunstenaars die slachtoffer werden van de nazi’s: de beeldend kunstenaar Chris Lebeau en de componist Viktor Ullmann.

Chris Lebeau was een vooraanstaand Art Nouveau kunstenaar. Tijdens de lezing laat ik veel van zijn werk zien en laat ik u kennis maken met enkele plaatsen in Nederland waar u zijn bijzondere werk kunt bewonderen. Hij schilderde bijvoorbeeld in een kerk niet alleen Jezus aan het kruis, maar ook Lenin en de twee anarchisten Sacco en Vanzetti. 
Chris Lebeau werd tijdens de tweede wereldoorlog (pas na enige tijd) opgepakt door de Duitsers omdat hij persoonsbewijzen vervalste. Hij zou in vrijheid gesteld worden wanneer hij zou beloven dat niet meer te doen. Principieel als hij was, beloofde hij dat niet en belandde hij in een concentratiekamp.

Viktor Ullmann was een joodse componist, die vanwege het joods zijn Theresienstadt belandde. Hij was een van de drijvende krachten voor de muziekbeoefening in het concentratiekamp en schreef daar ook veel muziek, onder andere een opera waarin hij de draak steekt met Hitler. Daarvan hoort u enkele wondermooie, ontroerende fragmenten.  

LEZING 3

De derde lezing is een kunstenaarsportret van Mark Rothko, de kunstenaar waarbij zijn joodse achtergrond zijn leven en werk in zeer belangrijke mate zou bepalen. Als kind emigreerde hij met zijn ouders naar de VS.  De discriminatie van joden daar zorgde ervoor dat hij stopte met zijn studie aan een prestigieuze universiteit. De onuitsprekelijk gruwelijke gebeurtenissen in de tweede wereldoorlog maakten dat hij zijn eigen stijl vond waarmee hij wereldberoemd werd. Over zijn leven en zijn fascinerende zoektocht in zijn schilderkunst gaat deze lezing. U ziet prachtige afbeeldingen van zijn zeer divers werk en u hoort muziek van o.a. Mozart, de Rolling Stones en Feldman.