De Russische revolutie en de kunsten
Kazimir Malevitsj (1879-1935) was een van de jonge Russische kunstenaars die een hoge positie kreeg na de revolutie van 1917. Ook Vladimir Tatlin (1885-1953) was een jonge kunstenaar die aanvankelijk goed garen spon bij de revolutie. De bolsjewieken en de avant-garde kunstenaars wezen beiden de bestaande orde af. Was het dus vanzelfsprekend dat de jonge kunstenaars gevraagd werden mee te bouwen aan het nieuwe Rusland? En vonden ze elkaar? Hoe ging dat in de beginperiode van de Russische revolutie en hoe toen Lenin in 1924 overleed en Stalin aan de macht kwam? Wat maakten ze voor kunst? En hoe werd deze gewaardeerd, in Rusland en in de rest van Europa? Op dit soort vragen krijgt u een antwoord tijdens de lezing Back in the USSR.
U ziet hoe het werk van Malevitsj evolueerde. Aanvankelijk werkte hij nog in West-Europese stijl: impressionistisch, symbolistisch. Hij ontwikkelde al een eigen stijl op basis van het kubisme, maar met het suprematisme vond hij een geheel eigen route waarmee hij wereldfaam zou krijgen. Zijn collega en rivaal Tatlin kreeg die ook, maar op een geheel andere manier. Van hem kennen we het model van de enorme toren die hij ontwierp voor de derde Internationale. Alle architecten van het moderne bouwen bekeken die toren vol bewondering.
Beiden zouden grote bijdragen leveren aan de vernieuwing van het kunstonderwijs in de jonge communistische staat. Daarbij werden niet alleen zij, maar ook al gevestigde kunstenaars ingezet. Zo kreeg Wassily Kandinsky de leiding in Moskou en Marc Chagall in Vitebsk, zijn geboorteplaats. Die samenwerking tussen de jonge en de wat oudere garde ging niet altijd goed. Malevitsj pleegde in Vitebsk een coup toen Marc Chagall op reis naar Moskou was.
Er ontstonden nieuwe kunstenaarsverenigingen waarin ook behoorlijk wat vrouwen actief waren. Vrouwen als Olga Rozanova en Alexandra Ekster zijn onterecht in de vergetelheid geraakt. Ik laat u afbeeldingen van werk van hen zien, zodat u zelf kunt oordelen.
Het waren vaak barre tijden. De eerste jaren na de revolutie raasde er een burgeroorlog door het land. Niets in de economie functioneerde nog zoals vroeger. Hongersnood teisterde Rusland. Ten tijde van de zuiveringen door Stalin was niemand zijn leven meer zeker. Als kunstenaar moest je maar afwachten of je je werk nog kon doen. Sommigen van hen kozen ervoor om het regime te dienen met hun kunst, anderen deden dat niet en liepen groot gevaar.
U ziet prachtige afbeeldingen van werk van de al genoemde avant-garde kunstenaars, aangevuld met werk van El Lissitsky en Rodtsjenko. Ook Brodski, de lievelingsschilder van Lenin, komt aan bod. Wat de muziek betreft wordt u vergast op een al even breed scala. U hoort composities van onder andere Tsjaikovski, Prokovjev en een Oekraïens volkslied en u ziet een fragment uit ‘De overwinning op de zon’ met lawaaimuziek van Matsjoesin. De lezing eindigt vrolijk met het lied van Paul McCartney, Back in the USSR, live gezongen in Moskou.
Geïnteresseerd in deze lezing over deze boeiende periode in de USSR? Neem dan contact met mij op.
Afbeelding: Vladimir Tatlin (1885-1953), Kostuumontwerpen voor de opera ‘Een leven voor de tsaar’, 1913.