Charles Fourier (1772-1837) ontwierp in de vroege negentiende eeuw een spectaculaire, verrukkelijke, ideale wereld. Er worden oorlogen gevoerd in zijn ideale wereld, culinaire oorlogen. “De troepen maken hun gerechten klaar en jury’s proeven ze om een winnaar te kiezen”, zegt Fourier. “De strijd wordt gevoerd met pasteitjes, verscheidene soorten omeletten en zoete puddingen. Men zal die veldslagen om puddingen of schuimomeletten kinderachtig vinden, maar deze twisten zijn niet belachelijker dan onze godsdienstoorlogen.”
Volgens Fourier is de samenleving al duizenden jaren op de verkeerde weg. “Drieduizend jaar”, zegt hij, “hebben we domweg verspild door het met repressieve theorieën te proberen. Ons wordt van jongs af geleerd onze passies en verlangens te onderdrukken, maar het is van het grootste belang te beseffen alles wat God heeft gemaakt goed is, ook onze passies en verlangens. Laten we deze door God gegeven verlangens en hartstochten daarom ruim baan geven.” Volgens Charles Fourier zorgt het onderdrukken van de verlangens en hartstochten ertoe dat deze in hun tegendeel gaan verkeren. Deze moraal leidt tot opgekropte agressie, verdriet, verveling, haat en perversie en brengt zelfs oorlogen voort. Hij onderzoekt daarom de menselijke verlangens, systematiseert ze en ontwerpt een wereld waarin het uitgangspunt is deze verlangens en hartstochten niet langer te onderdukken.
Dat alles resulteert in een ontwerp van een zelfvoorzienende, zelfs winstgevende gemeenschap, een Phalanstère. Daarin wonen en werken 1620 mensen, volwassenen en kinderen. Het exploreren van hun driften en verlangens staat centraal. Hoe dat gaat in de wereld van Charles Fourier? Dat ga ik toelichten in deze lezing van ruim anderhalf uur. Een lezing die net zo afwisselend en verrassend is als het leven in een Phalanstère.
Een voorproefje? In de Phalanstère werk je nooit langer dan anderhalf uur aan dezelfde taak, want na anderhalf uur wordt dat vervelend. Na deze anderhalf uur staat er een heerlijke maaltijd klaar, afgestemd op wat jij lekker vindt. Je geniet van de maaltijd en van het – eveneens afwisselende – en bij jou passende gezelschap. Aan het einde van de maaltijd ben je voldaan, maar is er ook alweer een latent verlangen naar de volgende maaltijd. Die zal zich al spoedig weer aandienen.
Wanneer er in de wereld 2.985.984 Phalanstères gevestigd zouden zijn, zou het stadium van de Harmonie bereikt zijn en de mensheid een lange periode van geluk beleven. Daar is het nooit van gekomen, maar op basis van de ideeën van Charles werd in Parijs wel een woonpaleis voor arbeiders gebouwd, mede gefinancierd door keizer Napoleon III. Dat staat er nog altijd en kunt u bezoeken. Industriëlen lieten zich inspireren door het gedachtengoed van Charles Fourier. In de Verenigde Staten werden bovendien vanaf midden negentiende eeuw tientallen Phalanstères gesticht. Ook daarover hoort en ziet u een en ander in deze lezing.
Charles Fourier was muzikaal en hield enorm veel van opera. Om die reden was het vinden van bijpassende muziek eenvoudig. Die muziek zorgt, naast de mooie verhalen en prachtige plaatjes, voor een extra dimensie.
Ik nodig u van harte uit de spectaculaire en verrukkelijke wereld van Charles Fourier met mij te betreden.
Geïnteresseerd in deze lezing? Neem dan contact met mij op.
Afbeelding: Laurent Pelletier (1811-1892), Gezicht op een Phalanstère, 1882.