De avant-garde kunstenaar en de Russische Revolutie
Dit doek uit 1917-1918 noemde Kazimir Malevitsj (1879-1935) Suprematisme. Hij wilde er “de suprematie van puur gevoel of perceptie in de picturale kunsten” mee aanduiden; en “pure perceptie”, schreef hij, “eiste dat de vormen van een beeld niets gemeen hebben met de natuur”.
Het suprematisme ontstond tijdens de eerste wereldoorlog en de periode van de Russische revolutie. De tsaar werd verjaagd en vervangen door een communistisch regime, een tumultueuze tijd in de geschiedenis. Dit schilderij van Malevitsj werd direct na de oktoberrevolutie gemaakt. Avant-garde kunstenaars als Kazimir Malevitsj kregen toen ruim baan. Zijn schilderijen werden als utopische beelden van een nieuwe samenleving gezien. Ze droegen bij aan het hele proces naar een betere toekomst, zo was het idee. De suprematische werken zouden het naturalisme laten verdwijnen en de weg helpen effenen naar een samenleving waarin iedereen een goede plaats had, niet alleen de welgestelden.
Met zijn suprematische kunst zou Kazimir Malevitsj de wereld verbazen tot ver over de grenzen van het Russische rijk. Hij zorgde voor iconische werken in de geschiedenis van de abstracte kunst.
Niet alleen zijn abstracte kunst is in ons collectieve geheugen gegrift, ook zijn schilderijen met boeren zijn legendarisch. De eerste keer dat hij die schilderde liet hij zich nog zichtbaar inspireren door de Franse kubisten, maar de tweede keer, vanaf eind jaren twintig, hebben ze een onnavolgbare eigen stijl gekregen.
Malevitsj speelde een belangrijke maatschappelijke rol in de kunsten direct na de Russische revolutie. Daar gaat u ook over horen en evenzo over de argwaan waarmee het communistisch bewind hem later bejegende en hem het werken nagenoeg onmogelijk maakte. Natuurlijk hoort u ook bijpassende muziek, onder andere van Nikolaj Mjaskovski en Arnold Schönberg. En u ziet en hoort een fragment uit het bijzondere muziektheaterstuk waarin Malevitsj voor het eerst zijn zwarte vierkant toepaste.
Geïnteresseerd in deze lezing? Neem dan contact met mij op.
Malevitsj was een van de vroege abstract werkende kunstenaars. Voor een goed inzicht in de abstracte kunst zoals deze zich begin 20ste eeuw op een aantal plaatsen in de wereld manifesteerde is er een fascinerende zesdelige serie: series lezingen.
Afbeelding: Kazimir Malevitsj (1879-1935), Suprematisme, 1917-1918.