Over het zwarte vierkant en meer
Wij Nederlanders zijn, in vergelijking met veel mensen uit andere landen, dol op abstracte kunst. Maar wat is abstracte kunst eigenlijk?
Op de 0.10 tentoonstelling liet de Russische kunstenaar Kazimir Malevitsj in 1913 zijn zwarte vierkant zien. Het zorgde, samen met zijn andere suprematische schilderijen, voor een schok in de kunstwereld.
Al in 1617 publiceerde Robert Fludd een boek over de micro- en macrokosmos waarin bovenstaande illustratie opgenomen was. Het zwarte vierkant in het boek van Robert Fludd is bij lange na niet de enige abstracte voorstelling die dateert van vòòr de 20ste eeuw. In deze lezing ziet u vele voorbeelden van dergelijke niet-mimetische voorstellingen en krijgt u toelichting over het gebruik en de context ervan.
Wanneer is zo’n abstracte voorstelling kunst? Is dat het geval bij de abstracte versieringen die we zien op fresco’s in de villa’s uit de Romeinse oudheid of op die van de Renaissance schilderijen? Is de grote rode vlek van Gustave Doré die de toestand in Rusland tijdens het bewind van Iwan de verschrikkelijke illustreert kunst? En wat te denken van de Nocturne schilderijen van James Whistler of het late werk van William Turner? Of is het pas abstracte kunst als het als zodanig door de kunstenaar omschreven is?
Wie waren de wegbereiders van de abstracte kunst? En hoe verliep die route dan?
Hoe zit het met de relatie abstractie en muziek? Kan muziek iets anders voorstellen dan zichzelf? Met andere woorden is muziek per defintie abstract?
Dat alles onderzoeken we in deze lezing.
U ziet werk van onder meer Albrecht Dürer, Edgar Degas, Mary Gartside en Wassily Kandinksy. Er klinkt toevalsmuziek, een muzikaal dobbelspel, werk van Gounod en Chopin.
Soms zijn beelden en klanken onlosmakelijk met elkaar verbonden. Dat was bijvoorbeeld het geval bij de componist Skriabin, die kleuren zag bij de klanken die hij componeerde. Dat synestetisch effect is zichtbaar gemaakt met behulp van een Luce instrument. Daarvan ziet u een filmopname die tijdens een concert met die muziek gemaakt is.
Kortom, een boeiende lezing over een geliefd en uitdagend onderwerp in de beeldende kunst.
Geïnteresseerd in deze lezing? Neem dan contact met mij op.
Voor een goed inzicht in de abstracte kunst zoals deze zich begin 20ste eeuw op een aantal plaatsen in de wereld manifesteerde is er een fascinerende zesdelige serie: Series lezingen.
Afbeelding: Matthäus Merian de oude (1593-1650), Zwart vierkant, illustratie in: Robert Fludd (1574-1637), Utriusque cosmi, 1617.